A na deser będzie... choinka

O tradycjach bożonarodzeniowych w wyższych warstwach społeczeństwa polskiego w okresie międzywojennym opowiadała w tczewskiej Fabryce Sztuk dr Barbara Męczykowska. Wykład przybliżył słuchaczom subtelne różnice dzielące obecne i ówczesne zwyczaje, ale czy zaskoczył zapomnianymi praktykami, o których można wyczytać tylko w książkach? Raczej nie. Okazuje się bowiem, że przygotowanie do świąt, przebieg Adwentu oraz samo świętowanie w domach ówczesnych krezusów, nie różniło się nadto od tego, jak dziś czcimy narodziny Pana. Co ciekawe, już wtedy bogato czerpano z tradycji charakterystycznych dla innych narodów, m.in. Amerykanów. 

Przygotowania z początkiem adwentu 
Dr Męczykowska wzięła na warsztat okołobożonarodzeniowe zwyczaje przedwojennej arystokracji, bogatego mieszczaństwa oraz ziemiaństwa.
- W czasopismach kobiecych można znaleźć artykuły zachęcające do rozpoczęcia przygotowań na początku grudnia. Był to również czas ozdabiania miast, witryn i mieszkań, który do dziś przesunął się nawet do początku listopada - mówi dr Barbara Męczykowska. - W niektórych numerach podawano informacje dla pań, które swoją Wigilię robiły po raz pierwszy. Można było wyczytać, że np. sprzątanie domu powinno zostać zakończone na dwa tygodnie przed świętami, z kolei pieczenie ciast powinno zacząć się w okolicy połowy grudnia, by w dniu wigilijnym móc wytworzyć atmosferę pełną spokoju wypoczynku i radości.

Wigilia, co oczywiste, była dniem postnym, ale już Boże Narodzenie i okres do Nowego Roku to czas, gdy można było jeść mięso. Dlatego też przed świętami przeprowadzano świniobicie. Najczęściej początek całego cyklu przygotowań zbiegał się w czasie z początkiem Adwentu. W samą Wigilię starano się odkładać wszelakie obowiązki, także te kucharskie.

Polowanie przed Wigilią
W przypadku dworów ziemiańskich, Boże Narodzenie to czas, gdy z całej Polski do gniazd rodzinnych zjeżdżali dawni domownicy. Taka podróż mogła trwać nawet kilka dni, np. na kresy wschodnie. Jakie zadania spoczywały na pani domu ziemiańskiego? Przede wszystkim to na jej głowie było zarządzanie służbą, decydowała co będzie postawione na stole, w jakiej ilości, musiała orientować się co ma w spiżarni, a jeżeli czegoś brakowało, musiała złożyć dyspozycję, by to dokupić. Okres poprzedzający święta, pożytkowano na naukę dzieci empatii i potrzeby dzielenia się z innymi. Każde dziecko przygotowywało prezenty dla rówieśników mieszkających w okolicznych wsiach. Szyły dla nich ubranka, przygotowywały paczki, które następnie były przekazywane w przeddzień Wigilii bądź w samą Wigilię.